Hale etkisi olarak da kullanılan halo etkisi yani halo effect nedir? İnsan ilişkilerini ve genel olarak insanları nasıl etkiler? Horn etkisiyle arasındaki fark nedir? Bu yazımızın konusu bu.
Önce halo etkisi nedir sorusuyla başlayalım ve kısaca anlatarak örnek verelim. Mesela bazı markalar vardır, o markadan aldığınız bir kaç ürün çok sağlam, çok kullanışlı vs gibi sizin beklentilerinizi tam olarak karşılamıştır.
Veya markanın reklamında özellikle sizi tatmin edecek bir hisse odaklanılmıştır. Diyelim ki tabak reklamı. Bir tabaktan ne beklersiniz? Renginin, şeklinin istediğiniz gibi olmasını. Sağlam olmasını, kullanışlı olmasını. Çorba tabağı ise derinliğinin istediğiniz gibi olmasını.
Eğer marka bunlardan herhangi birinden, sizin önem listenize göre yukarıda yer alan bir madde üzerine reklam yapmışsa o ürünü diğer özelliklerine hiç bakmadan alabilirsiniz. Mesela sadece rengi mavi olduğu için.
Hepimiz insanları etkilemenin yollarını ararız. Halo etkisi bu noktada önemli bir yerdedir. Çünkü halo etkisine göre; bir olumlu özelliği ile zihnimizde diğer olumlu özellikleri kendimiz birleştirip ya da oluşturup kişi veya durumla ilgili genel bir önyargı yaratırız.
Verilen örnekte, o markanın daha önce aldığınız ürünlerinden memnun kalmışsanız, bir sonraki ürünü çok da sorgulamadan almaya devam edersiniz. Veya markayla ilgili sahip olduğunuz herhangi bir olumlu izlenim ile.
Halo etkisi insan ilişkilerini nasıl etkiler?
İnsan ilişkilerinde halo etkisini aslında oldukça sık kullanırız. Bu bazen bir hata, bazen de bir avantaja dönüşebilir.
İnsanları sadece bir olumlu özelliği üzerinden onaylayıp, geri kalan özelliklerini kendimiz olumlu olacak şekilde zihnimizde oluştururuz.
Halo etkisine örnek olarak aşık olmayı verebiliriz. Diyelim ki partnerimizin yeşil gözlü olmasını istiyoruz. Veya kibar biri olmasını. Tanıştığımız kişi sadece bu özelliğe sahipse, geri kalanını çok umursamadan zihnimizde olumlulaştırabiliriz.
Mesela bir insan zenginse, o kişinin çok mutlu, çok kaliteli biri olduğu fikrine kapılabiliriz. Bizim için çok etkileyici olan bir kadın veya erkeğin başının üzerine hemen bir hale koyabiliriz. Zaten terim de buradan gelmektedir halo etkisi (hale etkisi).
Halo etkisi deneyi
Birinci Dünya Savaşı sırasında psikolog Edward L. Thorndike, komutanlar üzerinde bir deney yaptı. Onlardan askerlerin zeka, fiziksel beceri ve emirleri uygulama yetenekleri üzerinden askerleri değerlendirmelerini istedi.
Halo etkisi deneyinde çıkan sonuçta komutanların “üstün asker” olarak nitelendirdikleri askerlerin fiziksel olarak güçlü ve görünüş olarak yakışıklı olanları seçtiğini fark etti.
Yani komutanlar, askerlerin dış görünüşlerinden etkilenip onlara diğer olumlu özellikleri kendileri eklemişlerdi. Bunun üzerine Thorndike bu duruma halo etkisi adını verdi.
İlk izlenimin önemi
Bu deney bize gösteriyor ki, insan ilişkilerinde veya iş ilişkilerinde ilk izlenim gerçekten de önemli. Bir iş başvurusunda dahi, işle alakalı deneyimimiz veya bilgimiz, eğitimimizden ziyade nasıl göründüğümüz, nasıl bir tavır içinde olduğumuzun da çok önemi var.
Hiç tanımadığın birini nasıl etkilersin?
İşte bu da halo etkisinin kötü yanları, dezavantajları olarak görülebilir. Çünkü ilk izlenime göre olumlu veya olumsuz bir fikir oluştuğunda kişileri sadece buna göre değerlendirip notunu verip defteri kapatmış olabiliriz.
Halo ekisi ve horn etkisi nedir?
Halo etkisi kişinin veya durumun veya eşyanın vs. bir özelliğinden etkilenip geri kalanını bizim olumlu olarak tamamlamamızken horn etkisinde ise bir tek olumsuz etken ile genelini olumsuz görmemizdir.
Halo etkisi de horn etkisi de bilişsel önyargıdır. Örnek olarak diyelim ki bir hırsızlık durumu yaşandı. Olumlu bir önyargıya sahip olduğumuz kişinin bir hata sonucu böyle bir şeye karışmış olabileceğini düşünürken, olumsuz önyargıya sahip olduğumuz kişi için “kesin yapmıştır” gibi bir önyargılı fikre sahip olabiliriz. Oysa iki kişi için de ihtimaller aynıdır.
Bu durum karşımızdaki kişide değersizlik yetersizlik duygusuna yol açabilir. Bunu hak etmiş midir?
Halo etkisinden veya horn etkisinden nasıl kurtuluruz?
Aslında bu önyargılarımızdan nasıl kurtuluruz sorusuyla aynı anlama gelir. Peki bunu nasıl yapabiliriz? Yani halo etkisinden veya horn etkisinden nasıl kurtuluruz?
Konuyu başkalarına ve özellikle objektif olabileceğine inandığımız kişilere sorarak. Karar verme aşamasını uzatarak. Ve elbette en iyi teknik olan, pek çok sorunun çözülmesinde de katkısı olan, yazma/listeleme tekniğini kullanmak.
Sayfayı ikiye bölüp, başlığına hangi konuda karar vereceğinizi yazabilir ve bir tarafa durumun/kişinin olumlu olduğunu düşündüğünüz yanlarını, diğer yana olumsuz olduğunu düşündüğünüz yanlarını listeleyebilirsiniz.
Bu noktada acele etmemeli, kendinize gözlemlemek, incelemek ve düşünmek için zaman vermelisiniz.
Bir Cevap Yazın