Sigmund Freud kişilik teorisi (1923) ile, insanın id ego ve süperego olarak üç parçadan oluşan bir ruhsal yapıya sahip olduğunu söyler. Bu Freud’un en önemli ve en kanıtlanmış kuramıdır.
Eğer id ego ve süperego nedir dediğimizde kısaca bir örnek görmek istersek; id içgüdüler, ego gerçeklik, süperego ise ahlak, etik olarak açıklanabilir.
İd nedir? Zihnimizin ilkel ve içgüdüsel olan birinci katmanıdır. Burada gizli anılar, cinsellik ve temel ihtiyaçlar vardır. Burada bilinç yoktur. Keyif prensibiyle çalışır. Asla büyümeyen bir çocuk gibidir.
Ego nedir? Görevi gerçekliği kabul etmek ve onunla başa çıkmaya çalışmaktır. İd’in isteklerinin yerine getirilmesini sağlar. Ancak bunlar sosyal olarak kabullenebilir olmalarını sağlar. Problem çözme ve öz denetimi sağlar.
Süperego nedir? 3-5 yaşları arasında gelişmeye başlar (Psikoseksüel gelişim). Burada öğrenilmiş bilgiler ve buna bağlı olarak suçluluk duygusu vardır. “İdeal benlik” kaygısı vardır. İdi ve egoyu gerçekçi standartlarda tutmaya çalışır.
İd ego süperego kavramları arasındaki ilişki
Elbette id ego süperego kavramları arasındaki ilişki reddedilemez. İd zaten herkeste olan, içgüdüsel ve tamamen zevke dayalıdır. Benliğimizin hayvansal kısmı diyebiliriz.
Daha sonra ego gelir ve der ki :”Dur bakalım, her keyfini her istediğin anda gerçekleştiremezsin çünkü yapabileceklerinin bir mantık çerçevesinde olması gerekir.“
Ardından süperego devreye girer ve :”Evet, üstelik bu yapmayı istediğin şey ayıp/günah/yasak/toplum tarafından doğru kabul edilmeyen bir şey” der.
Yani ego ve süperego sanki idin ebeveynleriymiş gibi hayat boyu onun mantıksız veya sosyal çevre tarafından kabul edilemeyecek olan isteklerini düzenlemek ve baskılamak için uğraşırlar.
Şöyle diyelim; id ego süperego örnek olarak bir arada çalışmazsa ne olur? İd temelde olduğu için aklıma ilk örnek olarak yamyamlar geliyor veya cinsel istismar.
Egolu ne demek? Nedense çok başka anlamlarda kullanılmaya başlanmış bir ifadedir. Kişinin bencil, yargılayıcı veya narsist olduğu ima edilerek kullanılır ancak aksine öz denetime sahip, kontrollü demektir.
İd ego ve süperego farkı
İd ego ve süperego farkı iyi anlaşılmalıdır çünkü ego da tıpkı id gibi acıdan kaçınma ve mutlu olma isteğindedir. Ancak idden farklı olarak bunu mantık çerçevesinde gerçekleştirme taraftarıdır.
Ego, kendini veya idi herhangi bir hasara sokmadan ikisinin de isteklerine çözüm olacak yolun peşindedir. Freud idi ata benzetir, egoyu da jokeye.
Eğer ego gerçeklik ilkesi konusunda başarılı olmazsa, kişi anksiyete yaşar ve bilinçsiz savunma mekanizmaları bu nahoş hissi kontrol etmek için devreye girer. Ego çözüm bulana kadar asla durmayacaktır. Buna gerçeklik testi denir.
Süperegonun baskın olması
İd herkeste mutlaka var demiştik, süperego kişiden kişiye toplumdan topluma değişiklik gösterir. Süperegonun baskın olması ne demek veya süperego gelişmezse ne olur?
Süperego (üst benlik) iki bölümden oluşur : Vicdan ve ideal kimlik. Vicdan egoya suçluluk hissettirerek onu cezalandırabilir.
İdeal benlik/kimlik “nasıl biri olmalıyım” sorusuna verdiğimiz imgesel cevaptır. Toplumda nasıl davranmalıyım? Kariyerimde nasıl kararlar almalıyım? Diğer canlılara nasıl davranmalıyım?
Süperego gelişmezse ne olur sorusunun cevabını bu noktada görebiliriz. Kişi diğer canlılara zarar verir, ağaçları keser, işinde hak yer, başkalarına yardım etmez, yalan söyler. Empati duygusu yoktur.
Süperegonun baskın olması anksiyete, depresyon, bipolar bozukluk, panik atak, narsisizm gibi sorunlara yol açabilir. Kişi dini inancı açısından çok bağnaz olabilir veya aşırı derecede ırkçı olabilir.
İd ego ve süperego örnekleri
İd ego ve süperego örnekleri arasından verilebilecek en iyi örnek şu olabilir. Evde yetişkin bir köpek var, bu arada eve yeni bir köpek yavrusu geliyor.
Yetişkin olan köpek evin kurallarını öğrenmiş, nerede uyuması nerede oturması gerektiğini biliyor. Hangi alana girmemesi gerektiğini, sabahları havlamanın kötü bir şey olduğunu biliyor.
Ancak yavru köpek bunlardan hiç biri hakkında bir bilgiye sahip değil. İstediği zaman havluyor, yemek yiyor, istediği yere dışkısını yapıyor.
Ev sahibi iki köpeği sürekli birbiriyle kıyaslıyor ve yavru köpeğin hareketlerinden dolayı geriliyor, sinirleniyor. Çünkü yavrunun da diğer yetişkin köpek gibi olması gerektiğini düşünüyor.
Ancak yetişkin köpek belki de bu kadar kuraldan dolayı hiç de mutlu değil.
İşte burada id : yavru köpek, ego : kadın, süperego : yetişkin köpek.
Çelişki ne demek? Neden olur?
Çelişki ne demek? Neden olur? Niçin çelişki yaşarız? En ufak bir karar vereceğimiz zaman bile kendimizi “bunu yapmak istiyorum ama şunlar ne der? Ya benim için riskli olursa?” gibi sorular sorarken bulabiliriz.
İşe burada id, ego ve süperego ortak bir karara varmaya çalışır. Aslında bu işi ego üstlenir. Bir yanda idin isteği, diğer yanda süperegonun kuralları vardır.
Süperego her zaman bizden yana fayda sağlamaz. Çünkü içinde başkalarının öğretilerini, doğrularını kapsar. Belli bir yaşa kadar anne ve babamızın ahlak kuralları bizim için de doğrudur.
Ancak kimlik kazandıkça kendi doğrularımızı, etik kurallarımızı oluşturmamız sağlıklı olandır. Çelişkiye düştüğümüz noktada konuşmaya başlayan süperegomuz için “ben bu bilgiyi nereden öğrendim?” diye sormak kilit noktadır.
Örneğin “büyüklerin yanında bacak bacak üstüne atılmaz” bizim toplumumuzun öğretisidir. “Neden?” dediğimizde “saygısızlık olur” cevabını alırız “peki neden saygısız bir davranış? bunu nereden öğrendik?” diye soralım.
Ego zaten her zaman sağlıklı ve verimli olan sonuca ulaşacaktır. Daha önce başka yazılarımda da “mantık her zaman kazanır” gibi cümlelere denk gelebilirsiniz. Burada “mantık” tan kastım “ego” dur.
Çünkü ego kişinin varlığını en iyi şekilde devam ettirebilmesi için gereken çözümü sunmak için sürekli çalışır.
Eğer toplumsal öğretiler bizim istediğimiz ve gerçekten mutlu olacağımızı düşündüğümüz hayatı yaşamamızı engelliyorsa ve ancak bu arada hiçbir canlıya da zarar vermememiz gerçeğini koruyorsa ego, süperegoyu aradan çıkartacaktır, çıkartmalıdır da.
İsteklerim ve yapamadıklarım
İsteklerim neden gerçekleşmiyor? Neden istediğim şeyleri başaramıyorum? Yapamadıklarım neden yapabildiklerimin listesine eklenemiyor?
Hayatımızı en çok zorlaştıran şeylerden biri çelişkiler. Elbette sosyal varlıklarız, empati duygumuzun gelişmesi gerekir ve tüm bunlarla birlikte sağlıklı ve dengeli bir egoya sahip olmamız gerekir.
Ne çok fazla idin her şeyi ele geçirmesine, ne de çok fazla süper egonun her şeye karışmasına izin vererek; egosunu güçlendiren, dinleyen, dengeleyen ve sorgulayan kişi mutluluk için kapıları aralayan kişidir.
Bir Cevap Yazın